مطالعه پدیدارشناسانه از بررسی پدیده رقابت جویی تحصیلی در مدارس تیزهوشان: تبیین پیامدهای روانشناختی و راهکارها

نوع مقاله : مقاله علمی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی، گروه روانشناسی مشاوره و تربیتی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

2 دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، گروه روانشناسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران.

3 دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، گروه علوم تربیتی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران.

4 گروه آموزش روانشناسی و مشاوره، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

5 دانشجوی کارشناسی علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

چکیده

دانش‌آموزان مدارس تیزهوش معمولاً برای دستیابی به عملکردهای بالا در زمینه‌های تحصیلی، رقابت بسیاری با همسالان خود دارند. میزان رقابت بالای میان این دانش‌آموزان پیامدهایی را برای آنان به همراه داشته است؛ لذا هدف پژوهش حاضر، بررسی پدیده رقابت‌جویی تحصیلی در مدارس تیزهوشان با تأکید بر تبیین پیامدهای روان‌شناختی و راهکارهای آن بود. روش پژوهش کیفی، از نوع پدیدارشناسی بود. میدان پژوهش را دانش‌آموزان محصل در دبیرستان‌های تیزهوشان متوسطه دوم شهرستان قاینات در سال تحصیلی 1403-1402 تشکیل دادند که به روش نمونه‌گیری هدفمند، 18 نفر انتخاب شدند. ابزار پژوهش مصاحبه نیمه ساختاریافته بود. داده‌های پژوهش به شیوه هفت مرحله‌ای کلایزی تحلیل شدند. جهت اعتباریابی یافته‌های پژوهش از ملاک‌های چهارگانه گوبا و لینکلن استفاده شد. یافته‌های حاصل از مصاحبه با دانش‌آموزان تیزهوشان در قالب 7 دسته شامل انگیزه رقابت، مزایای رقابت، اثرات رقابت بر سلامت روان، اثرات رقابت بر سلامت جسمی، رقابت و روابط بین فردی، عوامل مؤثر بر رقابت و راهکارهای مقابله با رقابت قرار گرفت. طبق یافته‌های پژوهش، رقابت‌جویی گرچه مزایایی ازجمله افزایش تلاش و مطالعه دارد، اما سطوح بالای آن، اثرات مخربی بر یادگیری، کیفیت زندگی تحصیلی و به‌طورکلی سلامت روان دانش‌آموزان دارد؛ لذا تبیین مفهوم رقابت در مدارس توسط معلمان و مشاوران، مهم و ضروری است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Phenomenological Study of The Phenomenon of Academic Competitiveness in Gifted Schools: Explanation of Psychological Consequences and Solutions

نویسندگان [English]

  • Seyed Alireza Ghasemi 1
  • Zahra Mesbah Falatooni 2
  • Morteza Kadkhoda 3
  • Negin Nikbin 2
  • Minoo Miri 4
  • Seyed Mostafa Saffari 5
1 PhD Student in Educational Psychology, Department of Counseling and Educational Psychology, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.
2 Master's student in Educational Psychology, Department of Psychology, University of Birjand, Birjand, Iran.
3 Master's student in educational management, Department of Educational sciences, Birjand University, Birjand, Iran
4 Department of Psychology and Counseling, Farhangian University, Tehran, Iran.
5 Bachelor of Educational Sciences, Farhangian University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Students in gifted schools usually compete a lot with their peers to achieve high performance in academic fields. The high level of competition among these students has had consequences for them; therefore, the aim of the present study was to investigate the phenomenon of academic competition in gifted schools with an emphasis on explaining the psychological consequences and its solutions. The qualitative research method was phenomenological. The research field consisted of students studying in gifted high schools in Qaenat in the academic year 2023-2024, of which 18 people were selected through purposive sampling. The research tool was a semi-structured interview. The research data were analyzed using the seven-step Colizzi method. The four criteria of Guba and Lincoln were used to validate the research findings. The findings were grouped into 7 categories: motivation for competition, benefits of competition, effects of competition on mental health, effects of competition on physical health, competition and interpersonal relationships, factors affecting competition, and strategies for dealing with competition. Although competition has benefits, including increased effort and study, high levels of it have detrimental effects on learning, the quality of academic life, and the mental health of students in general; therefore, it is important and necessary for teachers and counselors to explain the concept of competition in schools.

کلیدواژه‌ها [English]

  • academic competition
  • gifted schools
  • teenagers
  • Phenomenology

مراجع

ادیب، یوسف؛ فتحی آذر، اسکند و قره آغاجی، سعید (1399). ادراک و تجربه مادران دانش‌آموزان پایه ششم ابتدایی داوطلبِ شرکت در آزمون‌ مدارس استعدادهای درخشان. پژوهش‌های آموزش و یادگیری، 14(1)، 51-61. https://doi.org/10.22070/tlr.2020.2503
اشرافی دشت ارژنه، فاطمه؛ دهقانی، یوسف؛ السادات حسینی، فریده (1402). مدل‌یابی ترس از شکست بر اساس خودانتقادگری، طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه و ادراک شایستگی با میانجی‌گری اضطراب رقابتی در دانش‌آموزان. مطالعات روانشناسی تربیتی، 20(50)، 19-1. https://doi.org/10.22111/jeps.2023.41871.4989
خالقی ثمرین، عادل؛ احدی، حسن؛ اصغرنژاد فرید، علی اصغر؛ صرامی فروشانی، غلامرضا و رحمانیان، مهدیه (1402). مقایسه اثربخشی آموزش مبتنی بر روان‌شناسی مثبت‌گرا با آموزش مبتنی بر روش شناختی-رفتاری بر تاب‌آوری دانش آموزان مدارس استعدادهای درخشان. مطالعات روانشناسی تربیتی، 20(52)، 18-33. https://doi.org/10.22111/jeps.2024.45187.5351
دیبا واجاری، طلعت؛ خمیس آبادی، مرجان و دهقان دار، محمد (1401). آسیب شناسی مدارس تیزهوشان با توجه به مولفه های (روانی،اجتماعی و عملکردی) از نظر کارشناسان و دبیران مدارس استان البرز.  دوماهنامه علمی - پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 13(2)، 166-179. https://doi.org/10.30495/jedu.2022.27482.5493
رضایی راد، مجتبی و ساداتی مطلق، سیده لیلا (1396). مقایسة انگیزه پیشرفت، اعتمادبه‌نفس، احساس تعلق به مدرسه و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان مدارس دولتی، نمونه‌دولتی، هوشمند و تیزهوشان. پژوهش در برنامه ریزی درسی، 55(14)، 67-74. https://sanad.iau.ir/Journal/jsre/Article/898545
محمدپور، احمد (۱۳۸۹). ارزیابی کیفیت در تحقیق کیفی: اصول و راهبردهای اعتباریابی و تعمیم‫پذیری. فصلنامه علوم اجتماعی، ۱۷(۴۸)، ۱۰۷-۷۳. https://doi.org/10.22054/qjss.2010.874
Adeoye, M. A., & Jimoh, H. A. (2023). Problem-solving skills among 21st-century learners toward creativity and innovation ideas. Thinking Skills and Creativity Journal, 6(1), 52-58. https://doi.org/10.23887/tscj.v6i1.62708
Akishina, E. M., Olesina, E. P., & Mazanov, A. I. (2022). Influence of competitive activity on the development of self-realization among adolescents. International Journal of Evaluation and Research in Education, 11(2), 927-935. http://doi.org/10.11591/ijere.v11i2.22361
Alyafai, S. S., Marni, N., & Al-Douri, W. M. J. (2024). The Evaluation of Gifted Students A Systematic Literature Review (SLR). International Journal of Academic Research in Progressive Education and Development, 13(1), 114-127.  http://dx.doi.org/10.6007/IJARPED/v13-i1/18773
Atkinson, J. W. (1957). Motivational determinants of risk-taking behavior. Psychological review, 64(6), 359. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/h0043445
Ayoub, A. E. A., & Aljughaiman, A. M. (2016). A predictive structural model for gifted students' performance: A study based on intelligence and its implicit theories. Learning and Individual Differences, 51, 11-18. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2016.08.018
Baumann, C., & Harvey, M. (2021). What is unique about high performing students? Exploring personality, motivation and competitiveness. Assessment & Evaluation in Higher Education, 46(8), 1314-1326. https://doi.org/10.1080/02602938.2020.1870930
Chen, S., & Hu, Z. (2024). How competition shapes peer effects: Evidence from a university in China. Review of Economics and Statistics, 1-27. https://doi.org/10.1162/rest_a_01471
Ding, Z., Liu, R. D., Ding, Y., Yang, X., Hong, W., & Li, H. (2022). The Concurrent and Longitudinal Relations Between Competitive Classroom Climate and Learning Motivation Among Chinese Adolescent Students: The Mediating Roles of Social Comparisons. Psychology Research and Behavior Management,15, 1209-1219. https://doi.org/10.2147/PRBM.S364803
Festinger, L. (1954). A theory of social comparison processes. Human relations, 7(2), 117-140. https://doi.org/10.1177/001872675400700202
Fülöp, M., Varga, B. A., & Sebestyén, N. (2025). Competitive and non-competitive school climate and students’ well-being. Learning and Instruction, 95, 102036.‏ https://doi.org/10.1016/j.learninstruc.2024.102036
Gilson, C. M., & Lee, L. E. (2023). Cultivating a learning environment to support diverse gifted students. Gifted Child Today, 46(4), 235-249. https://doi.org/10.1177/10762175231186454
Grant, A. M., & Shandell, M. S. (2022). Social motivation at work: The organizational psychology of effort for, against, and with others. Annual review of psychology, 73(1), 301-326. https://doi.org/10.1146/annurev-psych-060321-033406
Jung, K. S. (2024). The relations of social competence and mental well-being by perception of giftedness in gifted students. High Ability Studies, 1-28. https://doi.org/10.1080/13598139.2023.2300415
Jurado-Castro, J. M., Vargas-Molina, S., Gómez-Urquiza, J. L., & Benítez-Porres, J. (2023). Effectiveness of real-time classroom interactive competition on academic performance: a systematic review and meta-analysis. PeerJ Computer Science, 9, e1310. https://doi.org/10.7717/peerj-cs.1310
Khudadad, H. F., & Al-Zubaidi, R. A. J. (2021). Academic competition anxiety and its relationship to social support among distinguished students. Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry, 12(7), 56-64. https://www.tojqi.net/index.php/journal/article/view/6475
Krskova, H., Baumann, C., & Breyer, Y. A. (2024). Shaping individual competitiveness: The role of discipline, parental expectations, and participation in extracurricular activities. Heliyon, 10(10) .1-16. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2024.e31042
Mildawani, M. T. S., Murti, T. R., Maryatmi, A. S., & Abraham, J. (2022). A psychological model of competitive behavior: social comparison as a mediator of the critical thinking, self-efficacy, and adaptation ability prediction among college students. Heliyon, 8(12). 1-10. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2022.e12205
Noor, B. (2023). Pressure and perfectionism: a phenomenological study on parents’ and teachers’ perceptions of the challenges faced by gifted and talented students in self-contained classes.  Frontiers in Education, 8, 1-9. https://doi.org/10.3389/feduc.2023.1225623
Olpak, T., & Karamete, A. (2024). The Relationship Between Gifted Students' Self-Efficacy Perceptions of Computational Thinking Skills and Information Technologies Self-Efficacy Perceptions. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 18(1), 148-174. https://doi.org/10.17522/balikesirnef.1378877
Pinheiro, R., & Pulkkinen, K. (2023). Collaborating for competition?: Unpacking ambiguities and paradoxes across the academic profession. Scandinavian Journal of Public Administration, 27(1), 53-73. https://doi.org/10.58235/sjpa.v27i1.11206
Reitz, T. (2017). Academic hierarchies in neo-feudal capitalism: how status competition processes trust and facilitates the appropriation of knowledge. Higher education, 73, 871-886. https://doi.org/10.1007/s10734-017-0115-3
Sánchez-Escobedo, P. A., Valdés-Cuervo, A. A., Contreras-Olivera, G. A., García-Vázquez, F. I., & Durón-Ramos, M. F. (2020). Mexican teachers’ knowledge about gifted children: Relation to teacher teaching experience and training. Sustainability, 12(11), 1-9. https://doi.org/10.3390/su12114474
Sarah, B., Busolo, H., & Jerop, C. (2024). Didactic Approaches of Teaching and Classroom Environment Influence on Academic Performance: A Perception of Gifted Students in Secondary Schools in Uasin Gishu County, Kenya. British Journal of Education, 12(7), 1-23. http://dx.doi.org/10.37745/bje.2013/vol12n7123
Shi, X., Kavussanu, M., Cooke, A., McIntyre, D., & Ring, C. (2021). I'm worth more than you! Effects of reward interdependence on performance, cohesion, emotion and effort during team competition. Psychology of Sport and Exercise, 55, 101953. https://doi.org/10.1016/j.psychsport.2021.101953
Suyitno, S., & Sulistiana, D. (2024). Gifted students: Analysis among psychological problems, social, and emotional well-being. Edelweiss Applied Science and Technology, 8(5), 1302-1310. https://orcid.org/0000-0002-7568-0659
Van Nuland, S. E., Roach, V. A., Wilson, T. D., & Belliveau, D. J. (2015). Head-to-head: The role of academic competition in undergraduate anatomical education. Anatomical sciences education, 8(5), 404-412. https://doi.org/10.1002/ase.1498
Wu, Y., & Zhang, F. (2023). The health cost of attending higher-achievement schools: Peer effects on adolescents’ academic performance and mental health. In The Frontier of Education Reform and Development in China: Articles from Educational Research (pp. 211-240). Singapore: Springer Nature Singapore. https://doi.org/10.1007/978-981-19-6355-1_12
مطالعات روانشناسی تربیتی
دوره 22، شماره 59
شهریور 1404
صفحه 218-191

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار