تدوین و ارزیابی اثر بخشی برنامه آموزش خلاق بر نشاط معنوی ، تفکر خلاق و مهارت حل مساله در دانشجویان دانشگاه های مشهد

نوع مقاله : مقاله علمی

نویسندگان

1 گوینده رادیو فرهنگ - استاد مدعو دانشگاه های مشهد

2 مدیر گروه روانشناسی و عضو هیات علمی دانشگاه تهران

3 دانشیار گروه آموزشی روانشناسی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه خوارزمی

4 عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی

چکیده

هدف پژوهش حاضر ، تدوین و ارزیابی اثر بخشی برنامه آموزش خلاق بر نشاط معنوی ، تفکر خلاق و مهارت حل مساله در دانشجویان دانشگاه هاست. براساس پژوهش کاربردی - آزمایشی از نوع پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل و اجرای آزمون های سنجش خلاقیت عابدی(CT) ، نشاط معنوی افروز (SHS ) و مهارت حل مساله باسادر ( CPS ) ، اطلاعات لازم در مولفه های تفکر خلاق ( سیالی، بسط، انعطاف پذیری، و ابتکار) نشاط معنوی ( احساس و رفتار، و باور ) و مهارت حل مساله جمع آوری شد. نمونه مورد مطالعه، متشکل از 72 نفر از دانشجویان ، در مقطع کارشناسی بودند که به روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای از دانشکده های مختلف علوم انسانی دانشگاه های مشهد انتخاب شدند. پس از 10 جلسه برگزاری جلسات مربوط به تکنیک های آموزش خلاق تریز ، اسکمپر و بارش فکری با موضوعات درسی در گروه های آزمایشی و تحلیل داده ها با روش تحلیل کوواریانس چند متغیره و تحلیل کوواریانس ( نسخه 22 نرم افزار SPSS ) ، نتایج نشان داد که برنامه آموزش خلاق بر نشاط معنوی، مهارت‌های تفکر خلاق و مهارت حل مسئله دانشجویان ، تأثیر مثبت داشته است، به طوری که میزان اثر آن با توجه به مجذور ضریب ایتا 2/53% بوده است. همچنین یافته های پژوهش نشان داد ، مهارت سیالی در گروه آزمایش به طور معنی‌داری بیشتر از گروه کنترل نبوده است. همچنین نتایج نشان داد در بین دانشجویان دختر و پسر از نظر تاثیر برنامه آموزش خلاق تفاوتی وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Preparing and Evaluating the Effectiveness of the Creative Educational Program on Spiritual Happiness, Creative Thinking and Problem-Solving Skills in University Students in Mashad

نویسندگان [English]

  • effat rassouli saniabadi 1
  • Gholam Ali Afrooz 2
  • Fereydoon Yaryari 3
  • Masood Lavasani 4
1 Radio Culture Speaker in IRIB(Radio announcer)-Teacher of Mashhad universities
2 Head of Psychology Department and professor of Psychology, Tehran University
3 Associate Professor of Psychology, Kharazmi University
4 Associate Professor of Psychology, Tehran University
چکیده [English]

The purpose of this study is to develop and evaluate the effectiveness of creative education program on spiritual vitality, creative thinking and problem solving skills in university students. Based on applied-experimental research of pre-test-post-test with control group and implementation of tests for measuring Abedi creativity (CT), Afrooz spiritual vitality (SHS) and Basador bproblem-solving skills (CPS), the necessary information on the components of creative thinking (fluid, Expansion, flexibility, and initiative ) ,spiritual vitality (feelings, behaviors, and beliefs) and problem-solving skills were collected. The study sample consisted of 72 students at the undergraduate level who were selected by multi-stage random sampling method from different faculties of humanities of Mashhad universities. After 10 sessions of sessions related to creative teaching techniques of Triz, scamper and brainstorming with subjects in experimental groups and data analysis by multivariate analysis of covariance and analysis of covariance (SPSS software version 22), the results showed that Creative education program has a positive effect on spiritual vitality, creative thinking skills and problem solving skills of students, so that the effect was 53.2% according to the ETA coefficient squared. The findings also showed that fluid skill in the experimental group was not significantly higher than the control group. The results also showed that there is no difference between male and female students in terms of the effectiveness of the creative education program.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Creativity
  • Creative Education
  • Spiritual Vitality
  • Creative Thinking
  • Problem Solving Skills

مراجع

اسبورن، الکسی، اف. (1382 ). پرورش استعداد همگانی ابداع وخلاقیت. ترجمة حسن قاسم زاده.  تهران :  نیلوفر .
افروز، غلامعلی ؛ کامکاری ، کامبیز.( 1390 ). مبانی روان شناختی هوش وخلاّقیت، تاریخچه ، نظریه ها و رویکردها. چاپ دوم ، تهران : دانشگاه تهران .
افروز، غلامعلی ؛ دلیر، مجتبی.( 1395 ). کمال گرایی در خانواده کودکان تیزهوش. رویش . 5 (4) ، 29-54 .
افروز ، غلامعلی.)1398 ( . روان شناسی تربیتی کاربردی . تهران : سازمان اولیا و مربیان.
بدری گرگری؛ رحیم کلوانی، ناهید. ( 1392 ) ، تاثیر روش ایده جویی(اسکمپر) بر تفکر خلاق دانشجویان دختر رشته های فنی و مهندسی . رساله کارشناسی ارشد،دانشکده          روانشناسی تبریز.
پیرخائفی ، علی رضا ؛ برجعلی، احمد ؛ دلاور ، علی و اسکندری،حسین. (1388) . تأثیرآموزش خلاقیت برمؤلفه های  فراشناختی تفکرخلاق دانشجویان . فصلنامه رهبری  ومدیریت آموزشی. 3(2) ، 51-61 .
حاجی یخچالی ،علی رضا ؛ شهنی ییلاق، منیژه ؛ حقیقی ،جمال و بهروزی ناصر. ( 1389). تاثیر آموزش فرایند حل مسئله خلاق(CPS) بر تفکر علمی، خلاقیت و نوآوری دردانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز. مجله دستاوردهای روان شناختی(علوم تربیتی و روان شناسی) دانشگاه شهید چمران اهواز. 4(2).
خرمبخت،علی رضا. ( 1395 ). بررسی تاثیر بازی ویدیویی دوبعدی و سه بعدی بر سبک های حل مسئله، خلاقیت و مهارت های اجتماعی دانشجویان. دانشگاه خلیج فارس بوشهر.  پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
دبونو، ا  . (2008) . تمرین خلاقیت  (62 تمرین برای کشف خلاق ترین ایده هایتان). ترجمه امیرحسام صمدآقایی(1390) . چاپ دوم، تهران : دانش پژوهان جوان.
دشت بزرگی، زهرا.( 1381). مقایسه روش های آموزش خلاقیت مبتنی بر کارکردهای نیمکره راست و هر دو نیمکره مغز . پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی ، دانشگاه الزهرا ( س ).
رنجدوست ،شهرام و عیوضی، پروانه.( 1392). بررسی رابطه هوش هیجانی دبیران با تفکر خلاق دانش آموزان متوسطه . مجله پژوهش در برنامه ریزی درسی .10(36)،125- 113.
زارع ، حسین ؛ ایمانی فر ،حمید رضا؛ مصطفایی ،علی و برادران، مجید.( 1393) .اعتباریابی و ساختار عاملی آزمون حل خلاق مسئله باسادر. فصلنامه علمی، پژوهشی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی.3(4)،  127- 146 .
زارعی، حیدر علی؛ مرندی، احمد.(1390) ،ارتباط راهبردهای یادگیری و سبک های حل مسأله با پیشرفت تحصیلی،  فصلنامه اندیشه های تازه در علوم تربیتی. 6(3) ، 128 -109 .
ساکن آذری ، رعنا ؛ هاشمیان ، کیانوش و پاشا شریفی ،حسن. ( 1394) . اثر آموزش TRIZ بر تفکر خلاق، علمی، انتقادی و خودکارآمدی دانشجویان دختر علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز . مجله زن ومطالعات خانواده . 8(30)،  49-67 .
عابدی ،جمال.( 1372 ) .خلاّقیت وشیوه ای نو دراندازه گیری آن. مجموعه مقالات پژوهش های روان شناختی ، 2(1، 2) ، 46-54.
علی پور، احمد؛ امینی ، فاطمه و ذکاوت ، حسن (1394). مقایسه مؤلفه های خلاقیت بین دانش آموزان راست دست، چپ دست و دوسو توان . فصلنامه علمی- تخصصی عصب روان شناسی. 1(2) ، 102 – 88 .
قدم پور، عزت الله؛ امیریان ، لیلاوخدایی ، سجاد.( 1397). اثربخشی آموزش تفکر انتقادی بر نگرش به خلاقیت و نشاط ذهنی دانشجویان علوم پزشکی . فصلنامة علمی، پژوهشی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی . 7(4) ، 219-240 .
کاشانی وحید، لیلا ؛ افروز ، غلامعلی؛ شکوهی یکتا ، محسن؛ خرازی ، کمال و غباری بناب ؛ باقر.( 1395). طراحی و تدوین برنامه آموزش حل مسئله بین فردی با رویکرد خلاقانه و بررسی اثربخشی آن بر بهبود مهارت های اجتماعی دانش آموزان سرآمد ، دو فصلنامه علمی  پژوهشی ، شناخت اجتماعی . 5(2) ، 24 - 8
کدخدایی، مریم و سلیمانی، آمنه.( 1394 ) . مقایسه آموزش به روش بدیعه پردازی و روش سخنرانی بر افزایش خلاقیت دانش آموزان دختر و پسر پایه ابتدایی زرین شهر. مجله پژوهش در برنامه ریزی درسی. 12(18) ، 130 - 119 .
گنجی ، حمزه ؛ شریفی پاشا،حسن و میرهاشمی، مالک.( 1384). اثر روش بارش مغزی در افزایش خلاقیت دانش آموزان . فصلنامه تعلیم و تربیت  . 21(1) ، 89-112
محزون زاده بوشهری، فاطمه.(1396). رابطه بین مهارت حل مسأله و خلاقیت دانشجویان با نقش واسطه گری خودکارآمدی تحصیلی:  مدل یابی معادلات ساختاری . فصلنامة علمی، پژوهشی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی . 6(4) ، 27-50 .
نجفی ، محمد ؛ عرفان ،آرزو. (1391 ) . بررسی کمی و کیفی رابطه بین معنویت، شادکامی و توانمندی حرفه ای اساتید . دو فصلنامه رویکردهای نوین آموزشی ، 7(2) ، 22 – 1.
نیاز آذری، کیومرث.(1393). بررسی تأثیر شادابی و نشاط در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان متوسطه شهرستان ساری. مجله مطالعات برنامه ریزی آموزشی ، 2(3). ،57- 35.
 
References
[1] Abedi, J. (2002). A latent-Variable modeling approach toassessing reliability and validity of a creativity        instrument.Creativity Research Journal, 14 (2), 267-276
 [2] Amabile, T. M. (1990). With You without You, journal of the Social Psychology of Creativity And Beyond, Runco Marck A. Albert Roberts, Theories of Creativity Sage Publications, London.1990.
 [3] Auzmendi, E., Villa, A., & Abedi, J. (1996). Reliability and validity of a newly-constructed multiple-choice creativity instrument. Creativity Research Journal. 9 (1), 89-95.
 [4] Basadur.M. (2004). Leading others to think innovatively together: Creative leadership. The Leadership Quarterly. 15, 103–121.
[5] Belski, I. (2011). TRIZ course enhances thinking and problem solving skills of engineering students.Procedia Engineering. 9, 450.460.
[6] Bott, N., Quintin, E.-M., Saggar, M., Kienitz, E., Royalty, A., et al. (2014). Creativity training enhances goal-directed attention and information processing. Thinking Skills and Creativity. 13, 120–128.
[7] Byrge, C., & Tang, C. (2015). Embodied creativity training: Effects on creative self-efficacy and creative production. Thinking Skills and Creativity. 16, 51–61.
[8] Cenberci, S. (2018).  The Investigation of the Creative Thinking Tendency of Prospective Mathematics Teachers in Terms of Different Variables. Journal of Education and Training Studies. 6 (9), 78-85.
[9] Guilford, J. P. (1986). Creative talents: Their nature, uses and development. Buffalo, NY: Bearly.
[10] Henriksen, D., and Mishra, P. (2013). Learning from creative teachers. Educational Leadership. 70 (5), 1-4. [11] Ismail, N., Desa, S., and Balakrishnan, B. (2018). Science Creative Teaching Design for Science Teachers. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences. 8 (4), 1235–1241.
 [12] Karpova, E., Marcketti, S. B., & Barker, J. (2011). The efficacy of teaching creativity: Assessment of student creative thinking before and after exercises. Clothing and Textiles Research Journal. 29(1), 52–66.
[13] Kienitz, E., Quintin, E.-M., Saggar, M., Bott, N. T., Royalty, A., ... Reiss, A. L. (2014). Targeted intervention to increase creative capacity and performance: A randomized controlled pilot study. Thinking Skills and Creativity. 13, 57–66.
[14] Perry, A., & Karpova, E. (2017). Efficacy of teaching creative thinking skills: A comparison of multiple creativity assessments. Thinking Skills and Creativity. 24, 118–126.
[15] Saliskan, S., Selçuk. G. S. & Erol, M. (2010). Effects of the problem solving strategies instruction on the students’ physics problem solving performances and strategy usage. Social and Behavioral Sciences. 2 , 2239–2243.
 [16] Soh, K. (2017). Fostering student creativity through teacher behaviors.Thinking Skills and Creativity. Volume 23, March 2017, 58-66.
[17] Sternberg, Robert, J. (1989). A Three Fact Model Of Creativity, In Sternberg, Robert, J: The Nature Of Creativity Contemporary Psychological Perspectives Cambridge University Press.
[18] Torrance, P. E. (1999). The Torrance tests of creative thinking: Norms and technical manual. Bensenville, IL: Scholastic Testing Service, Inc.
مطالعات روانشناسی تربیتی
دوره 20، شماره 49
فروردین 1402
صفحه 47-21

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار